Ropa naftowa i gaz ziemny – węglowodory
W Bóbrce koło Krosna znajduje się najstarsza na świecie kopalnia (1) ropy naftowej. Obecnie jest to Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego im. Ignacego Łukasiewicza (2). Ignacy Łukasiewicz, farmaceuta z wykształcenia był ojcem światowego przemysłu naftowego, założył pierwszą kopalnię i destylarnię ropy naftowej na świecie.
Na terenie geoparku występuje szereg kopalni ropy działających od XIX w, m. in. w Iwoniczu Zdroju (3), Rymanowie, Wietrznie, Rogach, Bóbrce (4), Potoku, Krośnie, Krościenku, Grabownicy Starzeńskiej (5), Turzym Polu, Węglówce (6).
Złoża ropy naftowej powstały ze skał bogatych w materię organiczną, głównie z ciemnych łupków.
Skałę, z której możliwe jest powstanie węglowodorów nazywamy skałą macierzystą. Aby substancja organiczna w skale zmieniła się w ropę skała musi zostać podgrzana do ponad 60 st. C. Taka temperatura panuje na głębokości ponad 2 km pod powierzchnią ziemi. Do głębokości 4 km i 120 st. C generowana jest ropa naftowa, poniżej gaz ziemny. Materia organiczna w łupkach, z której powstała ropa naftowa i gaz ziemny, pochodzi w większości z planktonicznych, mikroskopijnych, jednokomórkowych glonów (złotowiciowców) i pierwotniaków (otwornic, radiolarii, okrzemek).
Biomarkery to substancje, które pozwalają naukowcom ustalić, z jakich organizmów pochodzi materia organiczna występująca w skale lub ropie naftowej.
Ropa naftowa z każdego ze złóż ma swój unikalny skład chemiczny. Ropy potrafią być ciężkie i gęste jak smar lub lekkie i jasne jak nafta. Zazwyczaj zanim ropa trafi z kopalni do stacji benzynowej musi być odpowiednio przygotowana w rafinerii.
Lekka ropa naftowa występuje w złożu Turze Pole. Jest ona tak dobrej jakości, że może być używana bez czyszczenia w rafinerii, jako paliwo do niektórych silników diesla.
Węglowodory ze skały macierzystej wędrują (migrują) ku górze i gromadzą się w porowatych piaskowcach tworząc złoże. Złoże musi być izolowane od góry przez skały nieprzepuszczalne, tzw. skały izolujące, którymi przeważnie są ilaste łupki.
Porowate piaskowce, w których gromadzi się ropa i gaz nazywamy skałami zbiornikowymi. Skały zbiornikowe i izolujące tworzą tzw. pułapkę dla węglowodorów. W Karpatach fliszowych pułapkami są fałdy – antykliny (7), które są strukturami wypukłymi ku górze. Na terenie parku mamy szereg tego typu antyklin, w których występują złoża węglowodorów, m. in. antykliny Iwonicza, Bóbrki, Potoka, Turzego Pola, Grabownicy.
Główną skałą macierzystą dla węglowodorów są czarne, brunatne i beżowe, łupki zwane menilitowymi (8). Łupki te są wieku oligoceńskiego, czyli sprzed 34-23 mln lat.